NASA’nın Hubble Uzay Teleskobu‘nun benzersiz yeteneklerini kullanan bir gökbilimci ekibi, evrende şimdiye kadar tanık olunan en enerjik çıkışları keşfetti.
Kuasarlar son derece uzak gök cisimleridir inanılmaz büyük miktarlarda enerji yayarlar. Kuasarlar, yüz milyarlarca yıldızdan oluşan ev sahibi galaksilerinden 1.000 kat daha fazla parlayabilen, evrendeki kayıp maddelerle beslenen süper kütleli kara delikler içermektedir.
Kara delik maddeyi yutarken, sıcak gaz onu çevreler ve yoğun radyasyon yayarak kuasarı oluşturur. Kara deliğin çevresindeki kabarcıklı radyasyon basıncının yol açtığı rüzgarlar, malzemeyi galaksinin merkezinden uzaklaştırır. Bu çıkışlar, ışık hızının yüzde birkaçını oluşturan nefes kesici hızlara ulaşmaktadır.
Virginia, Blacksburg’daki Virginia Tech’in baş araştırmacısı Nahum Arav, “Başka hiçbir madde daha fazla mekanik enerji taşımaz. 10 milyon yıllık ömür boyunca, bu çıkışlar bir gama ışını patlamasından milyon kat daha fazla enerji üretiyor” dedi. “Rüzgarlar her yıl yüzlerce güneş kütlesini itiyor. Bu çıkışların taşıdığı mekanik enerji miktarı, Samanyolu galaksisinin tamamının parlaklığından birkaç yüz kat daha fazla.” diye de sözlerine ekledi.
Kuasar, galaksinin diski boyunca bir nevi rüzgar oluşturur. Aksi takdirde yeni yıldızlar oluşturacak olan maddeler galaksiden şiddetle süpürülür ve yıldız doğumunun durmasına neden olmaktadır. Radyasyon, gazı ve tozu bilim adamlarının daha önce düşündüğünden çok daha uzak mesafelere iter ve galaksi çapında bir olay yaratır.
Bu kozmik tsunami yıldızlararası malzemeye çarparken, şok cephesindeki sıcaklık milyarlarca dereceye yükselir, burada malzeme büyük ölçüde X-ışınlarında, ancak aynı zamanda ışık spektrumunda da geniş bir şekilde parlamaktadır. Bu olaya şahit olan herhangi biri muhteşem bir gösteri görecektir. Arav, “Önce X ışınlarında ve gama ışınlarında bol miktarda radyasyon alacaksınız ve daha sonra görünür ve kızılötesi ışığa sızacak” dedi. “Galaksinin her yerindeki Noel ağaçları gibi büyük bir ışık gösterisi alırsınız.” diye de sözlerine ekledi.
Gökada evriminin sayısal simülasyonları, bu türden çıkışların, astronomların evrende neden bu kadar az büyük gökada gözlemledikleri ve neden galaksinin kütlesi ile merkezdeki kara deliğin kütlesi arasında bir ilişki olduğu gibi bazı önemli kozmolojik bulmacaları açıklayabileceğini öne sümektedir. Bu çalışma, bu kadar güçlü kuasar çıkışlarının erken evrende yaygın olması gerektiğini göstermektedir.
Gökbilimciler 13 kuasar çıkışını inceledi ve parlayan gazdan gelen ışığın spektral “parmak izlerine” bakarak kuasar rüzgarı tarafından hızlandırılan gazın en yüksek hızının ölçülmesini sağladılar. Hubble ultraviyole verileri, ışık yolu boyunca malzemeden oluşturulan bu ışık absorpsiyon özelliklerinin, gazın uzay boyunca hızlı hareketi nedeniyle spektrumda değiştiğini göstermektedir.
Bunun nedeni, bir nesnenin hareketinin, bizden yaklaşıp yaklaşmamasına bağlı olarak ışığın dalga boylarını sıkıştırdığı veya uzattığı etkidir. Yalnızca Hubble, gökbilimcilerin bu keşfe yol açan gerekli gözlemleri elde etmelerine izin veren belirli bir ultraviyole duyarlılık aralığına sahiptir.
Ekip, şimdiye kadar gözlemlenen en enerjik kuasarları ölçmenin yanı sıra, diğerlerinden daha hızlı hızlanan başka bir akış keşfetti. Üç yıllık bir süre içinde saatte yaklaşık 43 milyon milden yaklaşık 46 milyon mile çıktı. Bilim adamları, ivmesinin zamanla artmaya devam edeceğine inanıyor.
Hubble Uzay Teleskobu, NASA ve ESA (Avrupa Uzay Ajansı) arasındaki uluslararası bir işbirliği projesidir. NASA’nın Greenbelt, Maryland’deki Goddard Uzay Uçuş Merkezi, teleskopu yönetmektedir. Uzay Teleskopu Bilim Enstitüsü (STScI) Hubble bilim operasyonlarını yürütmektedir. STScI, Washington, DC’deki Astronomi Araştırmaları için Üniversiteler Birliği tarafından NASA için işletilmektedir.
