NASA/ESA/CSA James Webb Uzay Teleskobu’nu kullanan uluslararası bir gökbilimci ekibi, Dünya’dan yaklaşık 12 ışık yılı uzaklıktaki bir ötegezegeni doğrudan görüntülemeyi başardı. Bu gezegenin varlığı daha önce tahmin edilse de, Webb teleskobu onu doğrulayana kadar kesinleşmemişti. Epsilon Indi Ab olarak adlandırılan bu gezegen, şimdiye kadar keşfedilen en soğuk ötegezegenlerden biridir.
Bu gezegen, Jüpiter’in kütlesinin birkaç katı büyüklüğünde olup, Epsilon Indi A adlı bir yıldızın yörüngesinde dönmektedir. Ekip, Webb’in MIRI (Orta Kızılötesi Enstrüman) üzerindeki koronagrafı kullanarak gezegeni gözlemlemiştir. Daha önce sadece birkaç dış gezegen bu şekilde doğrudan görüntülenebilmiştir.
Teksas Üniversitesi’nden Caroline Morley, “Bu sistemi daha önce gözlemlediğimizde, yıldızın hareketlerinden dolayı büyük bir gezegenin varlığına işaret eden dolaylı belirtiler görmüştük,” diyor. “Bu yüzden Webb teleskobuyla ilk gözlemi yapmak için bu sistemi seçtik.”
Max Planck Astronomi Enstitüsü’nden Elisabeth Matthews ise, “Bu keşif heyecan verici çünkü gezegen Jüpiter’e oldukça benziyor; biraz daha sıcak ve daha büyük, ancak şimdiye kadar gözlemlenen diğer gezegenlere göre Jüpiter’e daha çok benziyor,” diye ekliyor.
Güneş Sistemi Benzeri Bir Durum
Daha önce görüntülenen dış gezegenler genellikle çok genç ve sıcak olma eğilimindedir, çünkü bu gezegenler hala enerjinin çoğunu yaymaktadır. Ancak zamanla gezegenler soğur ve bu yüzden gözlemlenmesi zorlaşır.
Matthews, “Soğuk gezegenler oldukça sönüktür ve emisyonlarının çoğu orta kızılötesinde gerçekleşir,” diye açıklıyor. “Webb, yerden yapılması çok zor olan bu tür görüntülemeler için mükemmeldir. Ayrıca gezegenin ve yıldızın görüntülerde ayrılması için yüksek mekansal çözünürlük gereklidir ve Webb’in büyük aynası bu konuda çok yardımcı oluyor.”
Epsilon Indi Ab, doğrudan tespit edilen en soğuk dış gezegenlerden biridir ve tahmini sıcaklığı 2 santigrat derecedir; bu, Güneş Sistemimizin ötesinde görüntülenen diğer tüm gezegenlerden ve serbest yüzen kahverengi cücelerden bir tanesi hariç hepsinden daha soğuktur. Bu gezegen, Güneş Sistemi’ndeki gaz devlerinden sadece yaklaşık 100 santigrat derece daha sıcaktır. Bu, gökbilimcilere gerçek güneş sistemi benzerlerinin atmosferik bileşimini incelemek için nadir bir fırsat sunar.
Morley, “Gökbilimciler onlarca yıldır bu sistemdeki gezegenleri hayal ediyor; Epsilon Indi’nin yörüngesinde dönen hayali gezegenler Star Trek bölümlerinin, romanların ve Halo gibi video oyunlarının sahnesi olmuştur,” diye ekliyor. “Orada bir gezegeni gerçekten görmek ve özelliklerini incelemeye başlamak heyecan verici.”
Tam Beklendiği Gibi Değil
Epsilon Indi Ab, Dünya’ya en yakın bilinen on ikinci dış gezegen ve Jüpiter’den daha büyük kütleli en yakın gezegendir. Bilim ekibi, Epsilon Indi A’yı incelemeyi seçti çünkü sistem, radyal hız adı verilen bir teknik kullanarak ana yıldızın hareketlerinde bir gezegenin varlığına dair ipuçları gösterdi.
Matthews, “Bu sistemde bir gezegenin görüntüsünü beklerken, gezegenin varlığına dair ipuçları vardı, ancak bulduğumuz gezegen beklediğimiz gibi değildi,” diyor. “Yaklaşık iki kat daha büyük, yıldızından biraz daha uzakta ve farklı bir yörüngeye sahip. Bu tutarsızlığın nedeni hala belirsiz. Ayrıca gezegenin atmosferi de tahminlerimizden biraz farklı görünüyor. Şu ana kadar atmosferin sadece birkaç ölçümünü aldık, bu yüzden kesin sonuçlar çıkarmak zor, ancak gezegen beklenenden daha sönük.“
Ekip, bunun gezegenin atmosferinde metan, karbon monoksit ve karbondioksit gibi ışığın kısa dalga boylarını emen gazların bulunduğunu gösteriyor olabileceğini düşünüyor. Ayrıca gezegenin atmosferinin çok bulutlu olabileceğine işaret ediyor.
Gezegenlerin doğrudan görüntülenmesi, karakterizasyon için özellikle değerlidir. Bilim insanları, gezegenden doğrudan gelen ışığı toplayabilir ve farklı dalga boylarındaki parlaklığı karşılaştırabilir. Şimdiye kadar Epsilon Indi Ab sadece birkaç dalga boyunda tespit edildi, ancak bilim ekibi, gelecekte hem fotometrik hem de spektroskopik gözlemler yapmak için Webb’i kullanarak gezegeni tekrar ziyaret etmeyi umuyor. Ayrıca Webb ile benzer diğer gezegenleri tespit ederek, bu tür nesnelerin atmosferleri ve nasıl oluştuğuna dair eğilimler bulmayı umuyorlar.
Bu sonuçlar Webb’in 2243 numaralı Döngü 1 GO programı ile elde edildi ve bugün Nature dergisinde yayımlandı.
Notlar [1] Wise 0855 olarak bilinen bu kahverengi cüce, 2014 yılında keşfedildi ve Webb tarafından gözlemlendi.
Resim Kredisi: ESA/Webb, NASA, CSA, STScI, E. Matthews (Max Planck Astronomi Enstitüsü)
Kaynak: Esa Web
