NASA’nın Hubble Uzay Teleskobu’nun kartal gözü sayesinde evrende çok nadir görülen, tuhaf bir olağanüstü parlak ışık patlaması daha da tuhaflaştı.
Parlak Hızlı Mavi Optik Geçici (LFBOT) olarak adlandırılan fenomen, herhangi bir ev sahibi galaksiden çok uzakta, bulunması beklenmeyen bir yerde sahneye çıktı. Yerini sadece Hubble belirleyebildi. Ve sonuçlar gökbilimcilerin kafasını daha da karıştırdı.
LFBOT’lar evrendeki bilinen en parlak görünür ışık olayları arasındadır – kamera flaşları gibi beklenmedik bir şekilde patlarlar. Yaklaşık 200 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan ve “İnek” olarak adlandırılan bir olay olan 2018’deki ilk keşiften bu yana sadece bir avuç bulundu. Şu anda LFBOT’lar yılda bir kez tespit ediliyor.
İlk tespitinden sonra, en son LFBOT, X-ışınlarından radyo dalgalarına kadar elektromanyetik spektrum boyunca birden fazla teleskop tarafından gözlemlendi. AT2023fhn olarak adlandırılan ve “Finch” lakabı takılan geçici olay, bir LFBOT’un tüm özelliklerini gösterdi. Mavi ışıkta yoğun bir şekilde parladı ve hızla gelişti, en yüksek parlaklığa ulaştı ve sönmesi haftalar veya aylar süren süpernovaların aksine birkaç gün içinde tekrar soldu.
Ancak daha önce görülen diğer LFBOT’lardan farklı olarak Hubble, Finch’in iki komşu galaksi arasında yer aldığını tespit etti – yakındaki bir spiral galaksiden yaklaşık 50.000 ışık yılı ve daha küçük bir galaksiden yaklaşık 15.000 ışık yılı uzaklıkta.
“Hubble gözlemleri gerçekten çok önemliydi. Bunun diğerlerine kıyasla olağandışı olduğunu fark etmemizi sağladılar, çünkü Hubble verileri olmasaydı bunu bilemezdik,” diyor Monthly Notices of the Royal Astronomical Society’nin (MNRAS) gelecek sayısında keşfi bildiren Hubble makalesinin başyazarı Ashley Chrimes. Kendisi aynı zamanda Hollanda’nın Nijmegen kentindeki Radboud Üniversitesi’nde Avrupa Uzay Ajansı Araştırma Görevlisidir.
Chrimes, “LFBOT’lar hakkında ne kadar çok şey öğrenirsek, bizi o kadar çok şaşırtıyorlar” dedi. “Artık LFBOT’ların en yakın galaksinin merkezinden çok uzakta meydana gelebileceğini gösterdik ve Finch’in konumu herhangi bir süpernova için beklediğimiz gibi değil.“
Şili’deki Gemini South teleskobuyla yapılan spektroskopik ölçümler Finch’in 36.000 Fahrenheit derecelik kavurucu bir sıcaklığa sahip olduğunu ortaya çıkardı. Gemini ayrıca parlaklığının hesaplanabilmesi için Dünya’ya olan uzaklığının belirlenmesine de yardımcı oldu. NASA’nın Chandra X-ışını Gözlemevi ve Ulusal Bilim Vakfı’nın yer tabanlı Very Large Array radyo teleskopları da dahil olmak üzere diğer gözlemevlerinden gelen verilerle birlikte bu bulgular patlamanın gerçekten bir LFBOT olduğunu doğruladı.
LFBOT’lar yıldızların orta kütleli bir kara delik (100 ila 1.000 güneş kütlesi arasında) tarafından parçalanmasının sonucu olabilir. NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu‘nun yüksek çözünürlüğü ve kızılötesi hassasiyeti, Finch’in iki komşu galaksiden birinin dış halesindeki küresel bir yıldız kümesinin içinde patladığını bulmak için kullanılabilir. Küresel bir yıldız kümesi, orta kütleli bir kara deliğin bulunabileceği en olası yerdir.
Finch’in olağandışı konumunu açıklamak için araştırmacılar, ev sahibi galaksilerinin çok dışında seyahat eden ve milyarlarca yıldır birbirlerine doğru spiral çizen iki nötron yıldızının çarpışmasının bir sonucu olma olasılığını değerlendiriyorlar. Bu tür çarpışmalar, standart bir novadan 1.000 kat daha güçlü bir patlama olan kilonova üretir. Bununla birlikte, çok spekülatif bir teori, nötron yıldızlarından birinin yüksek derecede manyetize olması durumunda – bir magnetar – patlamanın gücünü normal bir süpernovanın parlaklığının 100 katına kadar daha da artırabileceğidir.
Chrimes, “Bu keşif, cevapladığından çok daha fazla soru ortaya çıkarıyor” dedi. “Birçok olası açıklamadan hangisinin doğru olduğunu bulmak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç var.”
Astronomik geçici olaylar herhangi bir yerde ve herhangi bir zamanda ortaya çıkabildiğinden ve astronomik açıdan nispeten geçici olduğundan, araştırmacılar bunları tespit etmek ve Hubble gibi diğer gözlemevlerini takip gözlemleri yapmaları için uyarmak için gökyüzünün geniş alanlarını sürekli olarak izleyebilen geniş alan araştırmalarına güveniyorlar.
