Yaklaşık 4.603 milyar yıl önce, Güneş bulutsusu olarak bilinen dev bir toz ve gaz bulutu Güneş sistemimizin; güneşi ve gezegenlerin şu anki haline gelecek olan şeyi oluşturmaya başlamıştır. Güneş sistemimiz, Güneşi merkezinde barındırmaktadır. O kadar büyük bir yıldız ki çekim kuvveti, etrafında dönen çok sayıda gezegen, cüce gezegen (Plüton gibi), kuyruklu yıldız ve göktaşı bulunmaktadır.
Güneş Sistemimiz Kaç Yaşında?
Göktaşları veya Dünya’ya düşen uzay kayası parçaları, bilim insanlarının Güneş sisteminin yaşını anlamalarına yardımcı oldu. Bu küçük uzay kayası parçalarının veya meteoroidlerin bazıları uyduları veya gezegenleri çarptı. Meteoroidlerin kimyası ve tarihi hakkında ilginç bilimsel bilgiler vermektedir. O gezegenler var olmadan önce ilk toz bulutu çöküşünden beri Güneş sistemimizin etrafında seyahat ediyorlar. 1969’da Dünya’ya düşen ve Meksika’ya dağılmış olan Allende göktaşı, 4.55 milyar yıl öncesine tarihlenen bilinen en eski göktaşıdır.
Güneş Sistemimiz Nasıl Oluştu?
Bilim adamları, süpernova adı verilen yakındaki patlayan bir yıldızın Güneş bulutsumuzun çöküşünü tetiklemiş olabileceğine inanmaktadır. Bu teoriye göre, süpernovanın patlaması uzayda şok dalgaları yolladı ve bu şok dalgaları bulutsunun bazı kısımlarını birbirine yaklaştırarak çökmeye yol açmıştır. Hatta süpernova, bulutsunun içine materyal tohumlamış olabilir ve bu fırlatılan materyal, bulutsunun büyüyen kütlesine daha da fazla madde çekebilmektedir.
Isı ve ışık kaynağımız olan Güneş, sistem kütlesinin %99,8’ini oluşturan en büyük nesnesidir. Güneşimiz, nükleer reaksiyonlarla güçlenen devasa, öfkeli bir ateş topudur. Dünya’daki yaşamı sürdüren enerjiyi sağlamaktadır. Hayat veren bu yıldız, gazdan oluşan sarı bir cüce yıldızdır. NASA‘ya göre yaklaşık %91 hidrojen ve %8,9 helyumdan oluşmaktadır. Diğer yıldızlarla karşılaştırıldığında, Güneşin boyutu nispeten küçüktür ve ana galaksimiz Samanyolu’ndaki yüz milyarlarca yıldızdan yalnızca biridir.
Güneş Sistemimizin Gezegenleri
Merkür
Merkür, Güneşe en yakın gezegendir ve aynı zamanda Güneş sistemindeki en küçük gezegendir. Dünya’nın uydusundan sadece biraz daha büyüktür. Merkür’ü, Güneşin amansız radyasyonundan koruyacak bir atmosferi yoktur ve gündüz yüzey sıcaklıkları, gece -290 F (-180 C) kadar düşmeden önce 800 Fahrenheit (430 santigrat derece) yükseklere ulaşabilir. Merkür, Güneş’in etrafındaki hızlı dönüşü nedeniyle tanrıların Roma elçisinin adını almıştır. Bu küçük gezegenin uydusu yoktur.
Venüs
Roma aşk tanrıçası adını alan Venüs, Güneş sistemimizdeki en sıcak gezegendir. Atmosferi, ısıyı hapseden ve gezegenin yüzey sıcaklıklarının kavurucu bir 880 F’ye (471 C) ulaşmasına izin veren kalın ve çoğunlukla karbondioksit gazı tabakasıdır. Venüs, Dünya’dan biraz daha küçüktür ve Dünya’nın dış çekirdeği gibi, aynı zamanda bir erimiş demir çekirdeğine sahiptir. NASA, “Venüs’ün neredeyse tüm yüzey özellikleri, hem mitolojik hem de gerçek olan dikkate değer Dünya kadınları için adlandırılmıştır” diyor. “Volkanik bir krater, Lewis ve Clark’ın keşiflerine rehberlik eden Kızılderili kadın Sacajawea’dan gelmektedir. Derin bir kanyon, Roma’nın av tanrıçası Diana’dan gelmektedir. Merkür’e benzer şekilde, Venüs’ün etrafında da dönen uydular yoktur.
Dünya
Güneş sistemindeki üçüncü gezegen olan Dünya, evrende yaşamı barındırdığı bilinen tek gezegendir. Yaşanabilirliği, sıvı suyun varlığına bağlıdır. Dünya, sıvı suya sahip olmak için güneşten ideal bir uzaklıkta yörüngede dönen “Goldilocks Bölgesi” olarak bilinen yerde bulunuyor. Eğer daha yakın olsaydı, su bir gaza dönüşürdü ve Dünya daha uzakta olsaydı, su buharlaşırdı. Gezegenimizin yüzeyinin yaklaşık %71’i suyla kaplıdır. Dünya’nın atmosferi, gezegeni güneş radyasyonundan korur. Dünya, bir tanrının adını almayan tek gezegendir. Dünya, adını muhtemelen “toprak” anlamına gelen İngilizce ve Almanca kelimelerden almıştır. Mavi gezegenimiz, Güneş sistemimizdeki dört kayalık gezegenin en büyüğüdür. Aynı zamanda bir uydusu (ay) vardı. Dünya’nın uydusu, dev bir genç nesnenin, Dünya’ya çarptığında kırılan bir Dünya parçasından oluşmuştur.
Mars
Mars, yüzeyini kaplayan ve gezegene paslı bir renk veren demir bakımından zengin toz nedeniyle Kızıl Gezegen olarak bilinmektedir. Bu kırmızı renk, eski Romalıların Mars’a savaş tanrılarından sonra adını vermelerine yol açmıştır. Kızıl Gezegen aynı zamanda Güneş sistemindeki en büyük yanardağ olan Olympus Mons‘a da ev sahipliği yapmaktadır. Gezegenin ince bir atmosferi vardır. Kalın bir koruyucu kalkanı yoktur. Mars’ta ortalama sıcaklık -80 F (-60 C) civarındadır. Mars’ın iki uyduya sahiptir.Bunlar; Phobos ve Deimos.
Jüpiter
Jüpiter, Güneş sistemindeki en büyük gezegendir. Güneşe daha yakın olan dört komşusunun aksine Jüpiter, esas olarak helyum ve hidrojenden oluşan bir gaz devidir. Adını, Yunan panteonunda Zeus olarak da bilinen Roma tanrılarının kralından almıştır. Jüpiter, Güneş sistemindeki diğer tüm gezegenlerin toplamından iki kat daha büyüktür. Buna rağmen herhangi bir gezegenin en kısa gününe sahiptir. Kendi ekseni etrafında dönmesi 10 saat sürmeketdir. Jüpiter düzinelerce uyduya sahiptir. Halkaları soluktur ve tozdan oluşmaktadır. NASA‘ya göre, gezegenin atmosferinin derinliklerinde, yüksek basınç ve sıcaklık, hidrojen gazını bir sıvıya sıkıştırarak güneş sistemindeki en büyük okyanusu oluşturduğu belirtilmiştir.
Satürn
Güneş sistemindeki altıncı gezegen olan Satürn, aynı zamanda Güneş sistemindeki en büyük ikinci gezegendir. Gezegende en çok öne çıkan özellik ise halkalarının olmasıdır. Jüpiter gibi Satürn de helyum ve hidrojenden oluşan bir gaz devidir. Gezegenin halkaları milyarlarca buz parçacığı ve kayadan oluşmaktadır. Satürn’ün en büyük halkası olan Phoebe, gezegenin kendisinin neredeyse 7.000 katı bir alanı kaplamaktadır. Halkalı gezegenin ayrıca boyutları bir spor sahasından Merkür gezegeninin büyüklüğüne kadar değişen 82 uydusu vardır. Satürn’ün uydularından biri olan Enceladus, astronomlara göre ayı dünya dışı yaşam için umut verici bir aday haline getiren buzlu bir okyanusla kaplıdır.
Uranüs
Uranüs, bir teleskop kullanılarak keşfedilen ilk gezegendi. Aynı zamanda, Roma tanrısından ziyade bir Yunan tanrısı olan gök tanrısı Ouranos‘un adını alan tek gezegendir. Güneş sistemindeki yedinci gezegen bir buz devidir. Su, metan ve amonyak buzu karışımı olan gaz devi komşu gezegenlerden daha ağır elementlerden oluşmaktadır. Ayrıca, Güneş sistemindeki diğer gezegenlerden farklı olarak, Uranüs kendi tarafında etkili bir şekilde yörüngede dolaşmaktadır (ekseni neredeyse güneşe doğru bakar). Uranüs’ün atmosferindeki metan gazı gezegeni yeşil-mavi göstermektedir. Uranüs’ün ayrıca 13 halkası ve 27 uydusu mevcuttur.
Neptün
Bilim adamları, Uranüs’ün yörüngesi üzerindeki etkisi nedeniyle Neptün’ün onu ilk kez gözlemlemeden önce var olduğunu tahmin ettiler. NASA’nın Voyager 2 uzay aracı, buz devini ziyaret eden tek görevdir. Adını Roma deniz tanrısından alan Neptün, Güneşten o kadar uzakta ki güneş ışığının gezegene ulaşması 4 saat sürüyor. Güneş ışığının Dünya’ya ulaşması ise yaklaşık sekiz dakika sürmektedir. Işık Neptün’e ulaştığında, NASA’ya göre Dünya’da gördüğümüzden 900 kat daha sönüktür. Neptün’ün kütlesinin yaklaşık % 80’i küçük, kayalık bir çekirdeği çevreleyen su, metan ve amonyaktan oluşmaktadır. Gezegendeki kuvvetli rüzgarlar, 1.200 mil / saate (2.000 km / sa) varan hızlarda donmuş metan bulutlarını itiyor. Neptün’ün bilinen 14 uydusu vardır. Bunlardan biri 20 yıl kaybolduktan sonra yeniden keşfedilmiştir.
Plüton’a Ne Oldu
Bir zamanlar Güneş sistemindeki dokuzuncu gezegen olan ve adını yeraltı dünyasının Roma tanrısı olarak adlandıran Plüton, 2006 yılında cüce gezegen statüsüne indirildi. Nedeni ise bir gezegen tanımının karşılayan özelliklere sahip olmaması idi. Plüton, trilyonlarca nesnenin bulunduğu, Neptün’ün ötesinde bir bölge olan geniş Kuiper Kuşağı‘nda bulunmaktadır.
Bazı gökbilimciler, Plüton’un cüce gezegen olarak yeniden sınıflandırılmasının haksız olduğuna ve Güneş sistemimizdeki dokuzuncu gezegen olarak eski haline getirilmesi gerektiğine inanmaktadır.
Güneş sistemindeki gezegenlerin ve de Evrendeki muazzam büyüklüğe sahip diğer yıldız ve gezegenlerin boyutlarını merak ediyorsanız sitemizdeki videoya buradan erişim sağlayabilirsiniz.
