Selam olsun,
Başka gezegenlerde yaşam var mı diye hepimiz düşünmüşüzdür hatta düşünmeye inatla devam ediyoruz. Bizim dışımızda biliminde konusu olan bu fantastik düşünceleri biraz gerçekçi ve akılcı zemine oturmak isterim.
Evrende yaşam olup olmadığını bilmiyoruz ki akıllı yaşamdan bahsetmiyorum bakteri, mikrop ne olursa kabulüz ama henüz bulamadık. Yaklaşımımızın temelinde dünyada yaşam varsa evrendeki sekstilyonlarca gezegende neden yaşam olmasın. Sekstilyonlarca gezegen demek 1.000.000.000.000.000.000.000 şeklinde yazılır. Tek tek saymaya kalksak sonunu getiremeyiz bu denli çok gezegende neden sadece dünyada yaşam olsun ki?
Çok mantıklı gibi geliyor ama o kadar mantıklı değil, en azından çok mantıklı değil diyelim.
Dünyamızın 4,5 – 4,7 milyar yaşında olduğunu biliyoruz. Bu bilgi bize bu süre zarfında dünyada yaşamın başladığını söylüyor. Bu ve daha yaşlı gezegenlerde dünya benzeri atmosfer, su ve yaşamın oluşmaması bize ne anlatıyor olabilir? Neden dünyada oluşan şartlar ve yaşam dünya kadar hatta daha fazla zamana sahip gezegenlerde oluşmadı?
Bunun birçok etkene bağlı olduğunu iyi anlamamız gerekiyor. Gezegenin yaşamı başlatması için öncelikle sıvı halde suya sahip olması lazım. Bunun için gezegenin güneşine belirli bir mesafe aralığında olması gerekiyor aksi halde çok yakın olduğunda su buharlaşır, uzak olması durumunda su katı halde yani buz olarak durur. Yaşamın başlaması için ise sıvı halde su olması gerekiyor. Bu bağlamda sekstilyonlarca gezegenin tahminen 10 da 9 u eleniyor. Böyle yazınca 10 da 1 kaldı diye küçümsenebilir ama yine kentilyonlarca gezegen kalıyor elimizde.
Su tek başına yeterli değil elbette buna ilave yerçekiminin belirli aralıklarda olması lazım yani kütlesi su kadar önemli. Yine çoğu gezegen elendi. Kalanlara ek olarak yaşamın ve iklimin başlayabilmesi için atmosfer olması gerekiyor. Sadece iklim için değil aynı zamanda sıcak soğuk dengesi için hatta göktaşlarının yaşamı yok etmemesi için kalkan olarak lazımdır. Suyun yer değiştirilmesi yani tepkimeleri arttırmak ve iklimi oluşturmak içinde gereklidir. Yine birçok gezegen elendi.
Kalan gezegenlere bir temel kriteri daha uygulamamız gerekiyor. Manyetik alan! Atmosferin varlığını koruması için en temel ihtiyaçtır. Mesela dünyamızın manyetik alanı olmasa atmosferimiz güneşten gelen yüklü parçacıklar ve plazmalarla yok olurdu. Komşu gezegenler gibi yaşanamaz bir dünya olurdu.
Yine ama yine birçok gezegen eleniyor.
Şimdi bu temel şartlardan bazılarını karşılayan gezegenleri bulduk diyelim ki o zaman işin içine biyolojik kriterler giriyor. Sadece gezegenin elverişli olması canlılık açısından yeterli değil en azından akıllı yaşam formu diyeceklerimiz için.
Canlılık için tüm şartlar uygun olduğunda bile canlılığın tetiklenmemesi ihtimali vardır. Tetiklense bile tür çeşitliliği içinde akıllı yaşamın olmaması ihtimalide vardır. Tek hücreli canlı olarak bakteriyi ele alalım. Bu kalan gezegenlerin bazılarında bakteri oluştuğunu düşünelim. Dünyada birçok tek hücreli canlı var ve bu canlıların hepsi çok hücreli olmadı, tek hücreli olarak kaldılar. Çok hücreli canlılara geçebilen gezegenlerde olsun hadi. İnsan gibi bir canlının oluşma ihtimali çok ama çok çok çok düşük bir ihtimaldir.
Gezenin tam olanak sağlaması durumunda bile biyolojik olarak yaşamın insan gibi akıllı yaşam formuna gelebilmesinin gezegen şartlarından daha fazla kriteri bulunmakta hatta biyolojik kriterler dışında oluşan yaşam formlarının akıllı yaşamı yok etmemesi gibi, tüm canlıları yok edecek virüslere karşı kendini koruyacak kadar ilerlemiş olması gibi sayısıza yakın etken vardır.
Evrende yaşam yoktur ya da vardır demek için bilgilerimiz çok yetersiz. Evren değil henüz güneş sistemimizdeki gezegenlerin uydularında yaşam olabilir mi diyerek araştırmalar yapmaktayız. Evrende yaşamın olma ihtimalini güneş sisteminde şu kadar gezegen var, samanyolunda bu kadar güneş sistemi var ve evrende bildiğimiz şu kadar galaksi var ve bu kadar gezegen varsa illaki yaşam olmalı gibi rakamın büyüklüğü ile izah edemeyiz.
Bütün gezegen şartlarının, biyolojik şartların ve etkenlerin tek bir gezegende toplanma ihtimalini kısaca açarsak şöyle bir tablo çıkar.
Bir gezenin sadece suyu sıvı halde tutacağı alanda olması 100.000.000.000 da 1 ihtimal olsa yine aynı şekilde yerçekimi için kütle kriterine uyması 100.000.000.000 da 1 ihtimal olsa bu iki ihtimalin aynı anda tek bir gezegende olması trilyonda 1 ihtimalden daha az olur. Kriterleri arttırdıkça ve hepsinin tek bir gezegende olmasını istersek bunun ihtimali yazının başında yazdığım evrendeki sekstilyonlarca gezegenden yüksek olabilir.
Şunun altını çizmek isterim ki evrende yaşam yoktur ya da vardır gibi bir şeyi anlatmak istemedim. Benim anlatmak istediğim şey bunun gerçekten çok ama çok düşük ihtimalli bir sonuç olabileceği ve yaşam vardır, yoktur demek için yeterli bilgimizin olmadığıdır.
Peki, neden bunu konu ettin diye merak edeniniz olduysa onu tek cümle ila cevaplamak isterim.
Birçok kişiden ve yayınlarda kesine varan cümleler görüyorum ki bu cümleler bilgiye dayalı olmadığı halde sanki öyleymişçesine hoyratça hatta küstahça kullanılabiliyor.
